γράφει ο Κωνσταντίνος Δημητρούλης
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος
Ειδικός στην Ανθρώπινη Αναπαραγωγή
Yπεύθυνος του κέντρου Βιογενετικής στο Ευγενίδειο Νοσοκομείο

Η δωρεά ωαρίων συνίσταται στην αντιμετώπιση προβλημάτων γονιμότητας που σχετίζονται με τις παρακάτω καταστάσεις:

• Πρώιμη ανεπάρκεια ωοθηκών πρώιμη εμμηνόπαυση
• Γενετικές ανωμαλίες, όπως το σύνδρομο Turner
• Αμφοτερόπλευρη ωοθηκεκτομή
• Ωοθηκική ανεπάρκεια μετά από χημειοθεραπεία ή ραδιοθεραπεία
• Πολλαπλές αποτυχημένες προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης
• Γυναίκες με υπεργοναδοτροπικό υπογοναδισμό
• Γυναίκες σε μεγάλη αναπαραγωγική ηλικία (> 40)
• Γυναίκες με μειωμένο απόθεμα ωαρίων
• Γυναίκες με κακή ποιότητα ωαρίων ή εμβρύων
• Γυναίκες με κληρονομικό νόσημα και με σκοπό την αποφυγή μετάδοσης του στο έμβρυο

Όμως, σε ένα πρόγραμμα δανεισμού ωαρίων πρέπει να ελέγχεται τόσο η δότρια όσο και η λήπτρια.

Ειδικότερα, η υποψήφια λήπτρια πρέπει να υποβληθεί στον παρακάτω έλεγχο:

Λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού (κυρίως γυναικολογικού-αναπαραγωγικού ιστορικού) Κλινική και γυναικολογική εξέταση Συνήθης προγενετικός έλεγχος, όπως ομάδας αίματος και παράγοντα Rh, τίτλου αντισωμάτων ερυθράς και ανεμοβλογιάς. Εάν δεν υπάρχει ανοσοποίηση θα πρέπει να γίνεται εμβολιασμός.

Εξετάσεις αίματος για μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως είναι η σύφιλη, η ηπατίτιδα Β και C, ο κυτταρομεγαλοϊος και το AIDS.

Εκτίμηση από ψυχολογικής απόψεως της καταστάσεως της λήπτριας, καθώς και ψυχολογική υποστήριξη. Έλεγχος της μητρικής κοιλότητας με υπερηχογράφημα, υστεροσαλπιγγο-γραφία ή ακόμα και υστεροσκόπηση.

Περαιτέρω, για τη δημιουργία ενός εμβρύου με σκοπό την επίτευξη μιας εγκυμοσύνης, είναι απαραίτητη η συμμετοχή του συζύγου της λήπτριας και γι’ αυτό θα πρέπει ο τελευταίος να υποστεί τον απαραίτητο έλεγχο. Δηλαδή, χρειάζεται να κάνει ένα πλήρες σπερμοδιάγραμμα και τις ανάλογες μικροβιολογικές καλλιέργειες για τα συνήθη μικρόβια. Επίσης, θα πρέπει να γίνει έλεγχος της ομάδας αίματος, καθώς και του παράγοντα Rh, καθώς και εξετάσεις αίματος για μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως είναι η σύφιλη, η ηπατίτιδα Β και C, ο κυτταρομεγαλοϊος και το AIDS.

Εξειδικευμένος γενετικός έλεγχος κρίνεται αναγκαίος. Τέλος, εκτίμηση από ψυχολογικής απόψεως της καταστάσεως του συζύγου της λήπτριας και καθοδήγηση από ειδικό επιστήμονα. Η δότρια ωαρίων πρέπει να είναι κάτω των 35 ετών, είναι συνήθως ανώνυμη και σπανίως συγγενικό πρόσωπο-αδελφή. Επίσης, δεν παίρνει κάποιο αντάλλαγμα, χρηματικό ή άλλο. Από μελέτες έχει αποδειχθεί ότι όσο νεότερη είναι η δότρια τόσο τα ποσοστά επιτυχίας αυξάνουν η επιτυχία εγκυμοσύνης είναι 59.1%, 45.9%, και 30.5%, για τις ηλικίες 20-22 χρονών, 26-28 χρονών, 32-34 χρονών, αντιστοίχως.

Αποδεδειγμένη γονιμότητα της δότριας είναι επιθυμητή, αλλά όχι υποχρεωτική. Η κάθε δότρια δεν πρέπει να χρησιμοποιείται πολλές φορές. Επιπλέον, τα τέκνα που προέρχονται από δότριες ωαρίων δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα δέκα. Η δότρια, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, πρέπει να υποβληθεί σε λεπτομερή κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο, θα πρέπει να ληφθεί αυστηρό προσωπικό και σεξουαλικό ιστορικό, για να απορριφθούν δότριες με αυξημένη πιθανότητα πάθησης από νοσήματα σεξουαλικά μεταδιδόμενα.

Ειδικότερα, παράγοντες κινδύνου που απορρίπτουν μία δότρια είναι: α) η ενδοφλέβια χρήση φαρμάκων για μη θεραπευτικούς λόγους, β) οι σεξουαλικές σχέσεις με χρηματικό αντάλλαγμα ή με άτομα ύποπτα πάθησης σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμωδών νοσημάτων, γ) η επαφή με αίμα ή παράγωγα αίματος από άτομα ύποπτα για μεταδιδόμενα λοιμώδη νοσήματα, δ) η θεραπεία για σύφιλη ή γονόρροια τους τελευταίους δώδεκα μήνες, ε) ο εγκλεισμός της σε φυλακές, στ) επεμβάσεις, όπως είναι το τατουάζ, ο βελονισμός, όπου οι άσηπτες διαδικασίες δεν είναι τεκμηριωμένες, ζ) η μεταμόσχευση οργάνων, η) ιστορικό σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας.

Ακολούθως, η δότρια θα πρέπει: να υποστεί εξετάσεις για σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως είναι η σύφιλη, η ηπατίτιδα Β και C, ο κυτταρομεγαλοϊος και το AIDS να ελεγχθεί η ομάδα αίματος της και ο παράγοντας Rh να κάνει πλήρη γενετικό έλεγχο, καθώς και καρυότυπο χρωματοσωμάτων να ελεγχθεί από ψυχολογικής απόψεως.

Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι η δωρεά ωαρίων ξεκίνησε λόγω της ύπαρξης πλεοναζόντων ωαρίων σε γυναίκες που υποβάλλονταν σε πρόγραμμα εξωσωματικής γονιμοποίησης, ύστερα. Βέβαια, από τη σύμφωνη συγκατάθεσης τους. Σήμερα, όμως, με την κρυοσυντήρηση εμβρύων, καθώς και ωαρίων έχει στερέψει η συγκεκριμένη αυτή πηγή. Τα ωάρια που δωρίζονται στις μέρες μας είναι, κυρίως, από γυναίκες που δέχονται να υποβληθούν σε πρόγραμμα δωρεάς των ωαρίων τους. Αξιοσημείωτο, όμως, είναι το γεγονός ότι, η αδυναμία ενός ζευγαριού να ανταποκριθεί στα έξοδα της εξωσωματικής γονιμοποίησης, δίνει τη δυνατότητα στη μέλλουσα λήπτρια να καλύψει τα έξοδα αυτά, προκειμένου να δανειστεί έναν αριθμό ωαρίων από τη γυναίκα-δότρια, με την προϋπόθεση ότι η τελευταία πληροί τα ανωτέρω αναφερόμενα.

Η δωρεά ωαρίων τόσο για τη δότρια όσο και για τη λήπτρια είναι μία επίπονη διαδικασία, για το λόγο δε αυτό, θα πρέπει να τηρούνται αυστηρά όλα τα ανωτέρω αναφερόμενα, δεδομένου ότι έχουν θεσμοθετηθεί τόσο από την ελληνική νομοθεσία, όσο και διεθνώς, προκειμένου να εξασφαλίζονται όλες εκείνες οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχία της διαδικασίας.