Νομοθετική ρύθμιση των μεθόδων της ΙΥΑ στην Ελλάδα

γράφει η Ευαγγελία Σφακιανούδη
Δικηγόρος

Η Χώρα μας προέβη στην νομοθετική ρύθμιση της εφαρμογής των μεθόδων της εφαρμογής των μεθόδων της ιατρικής υποβοήθησης στην ανθρώπινη αναπαραγωγή με δύο ιδιαίτερα πρωτοποριακούς νόμους (3089/2002),επίκεντρο των οποίων είναι η προστασία του συμφέροντος του παιδιού που θα γεννηθεί, αλλά και του συνταγματικώς κατοχυρωμένου δικαιώματος του ατόμου να αποκτήσει απογόνους. Ρυθμίζονται οι περιπτώσεις απόκτησης τέκνων από έγγαμα ζευγάρια, από συμβιούντα απλώς ζεύγη, από μόνη άγαμη γυναίκα, της παρένθετης μητρότητας, της μεταθανάτιας τεχνητής γονιμοποίησης, της ανώτερης δυνατής ηλικίας των γυναικών που υποβάλλονται σε μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, του αριθμού των γονιμοποιημένων ωαρίων που επιτρέπεται να μεταφέρονται στην ενδομήτρια κοιλότητα, της εκατέρωθεν ανωνυμίας (δότη και λήπτη) στην περίπτωση της δωρεάς γεννητικού υλικού και πληθώρας άλλων θεμάτων που έχρηζαν νομοθετικής αντιμετωπίσεως. Στα πλαίσια του παρόντος άρθρου θα περιοριστούμε στην συνοπτική αναφορά των πλέον καίριων σημείων των ως άνω νόμων.

 

ΣΥΜΒΙΟΥΝΤΑ ΖΕΥΓΗ
Στις σύγχρονες μεθόδους τεχνητής γονιμοποίησης επιτρέπεται να καταφεύγουν τόσο τα έγγαμα ζευγάρια, όσο και τα συμβιούντα απλώς ζεύγη (χωρίς μάλιστα να τίθεται ελάχιστο όριο συμβίωσης, όπως άλλα κράτη θέτουν) υπό την προϋπόθεση όμως ότι τα πρόσωπα αυτά θα δώσουν συμβολαιογραφικούς τη συγκατάθεση τους. Η συμβολαιογραφική αυτή πράξη επέχει θέση εκούσιας αναγνώρισης και γίνεται προκειμένου να εξασφαλισθεί το παιδί που θα γεννηθεί ως αποτέλεσμα της τεχνητής γονιμοποίησης θα έχει πέρα των βιολογικών γονέων και νομικούς γονείς. Όταν με άλλα λόγια γεννηθεί το παιδί δεν θα χρειάζεται να γίνει εκούσια ή δικαστική αναγνώριση του, αφού το θέμα αυτό θα έχει διευθετηθεί με τη συμβολαιογραφική συγκατάθεση, η οποία δίνεται εκ των προτέρων, δηλαδή πριν από την υποβολή τους στην προσπάθεια.

ΠΑΡΕΝΘΕΤΗ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ
Η γυναίκα που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί με τη μέθοδο της παρένθετης μητρότητας θα πρέπει να υποβάλει αίτηση στο δικαστήριο, το οποίο θα εκδώσει απόφαση εφόσον διαπιστώσει ότι συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις:
1. Η γυναίκα που υποβάλλει την αίτηση και επιθυμεί να αποκτήσει το παιδί, θα πρέπει να αποδεικνύεται ότι είναι ιατρικώς αδύνατον, η ίδια, να κυοφορήσει.
2. Η γυναίκα η οποία προσφέρεται να αναλάβει την κυοφορία, θα πρέπει να είναι υγιής και κατάλληλη για κυοφορία και θα υποβληθεί σε ενδελεχή ψυχολογική αξιολόγηση.
3. Τα ωάρια που θα εμφυτευθούν στην κυοφόρο θα πρέπει να μην ανήκουν στην ίδια αλλά να προέρχονται είτε από τρίτη δότρια είτε από τη γυναίκα που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί. Με αυτό τον τρόπο, ο νομοθέτης θέλησε να αποκλείσει την περίπτωση της πλήρους υποκαταστάσεως στην μητρότητα (δηλαδή η κυοφόρος να είναι και η βιολογική-γενετική μητέρα του παιδιού).
4. Όλα τα εμπλεκόμενα πρόσωπα (εάν η κυοφόρος είναι έγγαμη και ο σύζυγος της) θα πρέπει να συμφωνήσουν εγγράφως ότι δέχονται να υποβληθούν στη συγκεκριμένη μέθοδο, και ότι δεν υπάρχει κανένα οικονομικό αντάλλαγμα. Αρκεί και το ιδιωτικό έγγραφο και δεν απαιτείται το συμβολαιογραφικό.
5. Τόσο η γυναίκα που επιθυμεί το παιδί όσο και εκείνη που προτίθεται να αναλάβει την κυοφορία του, θα πρέπει να έχουν την κατοικία τους στην Ελλάδα. Επισημαίνεται ότι κριτήριο αποτελεί η «κατοικία» των γυναικών και όχι η «ιθαγένεια» τους. Η δίκη πραγματοποιείται «κεκλυσμένων των θυρών» προκειμένου να προστατευθεί η ιδιωτική ζωή των διαδίκων. Εφόσον διαπιστωθεί ότι συντρέχουν όλες οι ως άνω προϋποθέσεις το δικαστήριο χορηγεί την απαραίτητη δικαστική άδεια. Μόνο εφόσον εκδοθεί σχετική δικαστική απόφαση η οποία επιτρέπει την εφαρμογή της μεθόδου, μπορεί ο ιατρός να προχωρήσει στην αντίστοιχη ιατρική πράξη. 0 νόμος ορίζει ότι «μητέρα» του παιδιού που θα γεννηθεί «τεκμαίρεται η γυναίκα στην οποία δόθηκε η σχετική δικαστική άδεια» και όχι δηλαδή η γυναίκα η οποία κυοφόρησε και γέννησε το παιδί. Τέλος, ας σημειωθεί ότι στο ληξιαρχείο, μητέρα του παιδιού θα καταχωρηθεί, με βάση την προσκομιζόμενη δικαστική απόφαση, η γυναίκα που επιθυμεί το παιδί και η οποία έχει λάβει τη δικαστική απόφαση. Πρόκειται για μία διαδικασία η οποία έχει μεγάλη απήχηση στην ελληνική κοινωνία, αφού παρέχει εγγυήσεις για τα άτομα που καταφεύγουν στη μέθοδο αυτή.

ΟΡΙΟ ΗΛΙΚΙΑΣ

1. Σήμερα πλέον παύει η ασάφεια που επικρατούσε με το νόμο 3089/2002 ως προς το ανώτατο όριο ηλικίας των γυναικών που υποβάλλονται σε μεθόδους τεχνητής γονιμοποίησης, αφού με το ν. 3305/2005 ρητώς ορίζεται ότι όταν το υποβοηθούμενο άτομο είναι γυναίκα, «ως ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής νοείται το πεντηκοστό έτος».
2. Καινοτομία συνιστά η ρύθμιση σύμφωνα με την οποία, η εφαρμογή των μεθόδων ΙΥΑ επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση και σε ανήλικα πρόσωπα, «λόγω σοβαρού νοσήματος που επισύρει κίνδυνο στειρότητας για να εξασφαλιστεί η δυνατότητα τεκνοποίησης». Σε αυτήν την περίπτωση ως προς την κρυοσυντήρηση του γεννητικού υλικού θα πρέπει να συναινέσουν και οι δύο γονείς, έστω και εάν μόνο ο ένας έχει την επιμέλεια του ανήλικου και εάν πρόκειται για ανήλικο ο οποίος έχει συμπληρώσει το 15° έτος της ηλικίας του θα πρέπει να συναινέσει και ο ίδιος.

ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ YΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟΥ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ
Πριν από την υποβολή σε μεθόδους της ιατρικώς υποβοηθούμενης ανθρώπινης αναπαραγωγής, προβλέπεται ως υποχρεωτική η διενέργεια ελέγχου «ιδίως για τους ιούς της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV-1, HIV-2), ηπατίτιδα Β και C και σύφιλη».

ΑΡΙΘΜΟΣ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΩΑΡΙΩΝ
Για πρώτη φορά προβλέπεται ρητώς ο αριθμός τω γονιμοποιημένων ωαρίων που επιτρέπεται να Ι μεταφέρονται στην ενδομήτρια κοιλότητα «….σε γυναίκες ηλικίας μέχρι και σαράντα ετών έως τρία γονιμοποιημένα ωάρια και σε γυναίκες ηλικίας άνω των σαράντα ετών έως τέσσερα γονιμοποιημένα ωάρια».Μπορεί, ωστόσο, με απόφαση της Αρχής να καθορισθεί « ο ακριβής αριθμός γονιμοποιημένων ωαρίων που μεταφέρονται σε επιμέρους ομάδες υποβοηθούμενων, ανάλογα με την ηλικία και τις ιατρικές ενδείξεις».

ΜΕΤΑΘΑΝΑΤΙΑ ΤΕΧΝΗΤΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ
Η μεταθανάτια τεχνητή γονιμοποίηση επιτρέπεται (και μάλιστα όχι μονό σε έγγαμα ζευγάρια, αλλά και σε συμβιούντα ζεύγη) με προηγούμενη δικαστική άδεια, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

1. 0 σύζυγος ή ο μόνιμος σύντροφος της γυναίκας θα πρέπει να έπασχε από ασθένεια που συνδέεται με πιθανό κίνδυνο στειρότητας ή να υπήρχε κίνδυνος θανάτου του.
2. 0 σύζυγος ή μόνιμος σύντροφος της γυναίκας θα πρέπει να είχε συναινέσει συμβολαιογραφικά και στη μεταθανάτια τεχνητή γονιμοποίηση.

Ρητώς προβλέπεται ότι η ως άνω μέθοδος θα πρέπει να διενεργηθεί μετά την πάροδο έξι μηνών και πριν την συμπλήρωση διετίας από τον θάνατο του άνδρα. Εφόσον συντρέχουν όλες οι ως άνω προϋποθέσεις, εξασφαλίζεται ότι το παιδί που θα γεννηθεί θα έχει πέραν του βιολογικού και νομικό πατέρα, ενώ δεν θίγονται και τα κληρονομικά δικαιώματα του και μάλιστα παρά το γεγονός ότι το παιδί αυτό όχι μόνο θα έχει γεννηθεί αλλά και θα έχει συλληφθεί μετά το θάνατο του πατέρα του. Μελετώντας κανείς το νομικό πλαίσιο που ισχύει σήμερα νια τις σύγχρονες μεθόδους ανθρώπινης υποβοηθούμενης αναπαραγωγής συνειδητοποιεί την διάθεση των συντακτών του νόμου να συνδράμουν τα ζευγάρια ή τα άτομα που καταφεύγουν στις μεθόδους τεχνητής γονιμοποίησης αλλά και να κατοχυρώσουν το συμφέρον του παιδιού που θα γεννηθεί ως αποτέλεσμα τους.